زمان مناسب برای کشت چغندرقند کدام است؟ کشت بهاره یا کشت پاییزه؟
برای کشت موفق یک محصول کشاورزی، شاید با اطمینان بتوان گفت که «مه و خورشید و فلک در کارند!» چرا که عوامل زیادی بر تولید یک محصول با کیفیت کشاورزی موثرند. به گونه ای که با نادیده گرفتن هر یک از آنها تاثیرات منفی چشمگیری را در محصول نهایی خود مشاهده خواهید کرد.
شاخصه های مهمی همچون بذر و تعداد آن، مغذی بودن خاک، میزان آب دهی، روش و عمق کاشت، زمان و دمای مناسب برای کاشت از مواردی هستند که اگر به دقت انتخاب و اجرا نشوند می توانند تمام زحمات شما را در طول زمان کشت از بین ببرند.
کشت چغندرقند به عنوان یک محصول کشاورزی که نقش حیاتی در صنایع مختلف از جمله صنعت تولید قند و شکر دارد نیز از این امر مستثنی نیست.
به ویژه آن که کیفیت چغندرقند نه تنها بر درآمد کشاورزان موثر است، بلکه در کاهش هزینه های تولید شکر نیز نقش پررنگی دارد. در این مقاله تلاش داریم به تاثیر زمان کاشت بر کشت چغندر بپردازیم و به این سوال که کدام زمان کشت برای پرورش چغندرقند مناسب است، پاسخ دهیم.
در ابتدا لازم است بدانیم فصل یا زمان کاشت به چه معناست؟
زمان کاشت در واقع زمانی است که بذر را در خاک کاشته و دوره رشد محصول آغاز می شود. در سراسر دنیا کاشت محصولات زراعی معمولا در دو فصل بهار و پاییز آغاز می شود، که اصطلاحا به آن کشت بهاره و کشت پاییزه می گویند. در ادامه با این دو نوع کشت آشنا می شویم:
کشت بهاره:
کشت بهاره با شروع گرمای بهار آغاز می شود. این کشت مختص بذر گیاهانی است که توانایی مقاومت در برابر سرمای زمستان را ندارند، از همین رو اوایل بهار زمانی كه دمای خاك کمی افزایش پیدا کرد، بذر این گیاهان را جهت کشت آماده می کنند.
در کشت بهاره، گیاه اوایل بهار کاشته و رشد می کند و در نهایت محصول آن بسته به دوره رشد گیاه، در اوایل یا اواخر فصل تابستان قابل برداشت است. البته موقعیت آب و هوایی هر منطقه جغرافیایی متفاوت است و ممکن است گرمای بهار از اسفند ماه آغاز شود. لذا می توان کشت بهاره را یک ماه زودتر آغاز نمود.
اما معایب کشت بهاره چیست؟
•در صورت بروز تاخیر در کشت و عدم شروع کاشت در زمان مناسب خطر خشک و سخت شدن خاک هنگام عملیات خاکورزی، ایجاد کلوخه و ... وجود دارد.
•یکی از مهمترین معایب کاشت بهار، مصرف زیاد آب به وقت آبیاری محصول زیر کشت، بویژه در مناطق گرمسیری است.
کشت پاییزه:
کشت پاییزه معمولا از اواخر مهر ماه آغاز شده و برای کاشت اقلام مختلف گیاهان از جمله چمن، درخت، محصولات زراعی و انواع گل مانند لاله و نرگس مناسب است.در کشت پاییزه گیاه در آبان و آذر ماه رشد کرده و بسته به دوره رشد گیاه در اواخر پاییز یا زمستان برداشت می شود.
کاهش آفات در پاییز بدلیل سرمای هوا و وفور باران های فصلی که در تامین آب مورد نیاز گیاهان به کشاورز کمک می کنند، از مهمترین مزایای کشت پاییزه می باشند. هر چند این نوع کشت معایب خود را دارد.
اما معایب کشت پاییزه چیست؟
•کشت در پاییز ممکن است برای گیاهانی که میوه¬ی آن در ریشه قرار دارد موجب ساقه رَوی یا بولتینگ شود.
اما ساقه رَوی یا بولتینک به چه معناست؟ در این حالت ساقه، برگ و یا گلِ گیاه و محصول به جای میوه ی گیاه که در ریشه قرار دارد رشد کرده و به محصول نهایی مواد مغذی نرسیده و در نتیجه از کیفیت مناسب برخوردار نمی باشد.
•برودت هوا یا بروز باران های سیل آسا بخصوص در مناطق سردسیر می تواند منجر به از بین رفتن محصولات زیر کشت این فصل شود.
تا اینجا شما با دو فصل کشت پاییزه و بهاره به طور کامل آشنا شده اید. به نظرتان کدام یک از این دو فصل برای کشت چغندر قند مناسب تر می باشند؟
جواب این سوال شما را شگفت زده خواهد کرد.
چغندر قند گیاهی است که به سازگاری با انواع محیط کشت و مقاومت در برابر سرما و گرمای هوا شهرت دارد. هرچند برای برداشت بیشترین میزان چغندرقند و افزایش مقدار قند موجود در ریشه¬¬ها باید عواملی مانند حرارت، نور و دمای خاک را نیز در نظر گرفت.
به همین دلیل موقعیت جغرافیایی محل کشت و آب و هوای آن در انتخاب فصل مناسب جهت برداشت چغندرقند نقش مهمی را ایفا می کند.
بهترین فصل کشت چغندر قند زمانی است که حرارت هوا بین ۱۵ تا ۲۰ درجه سانتی گراد و میانگین دمای خاک آن حدود ۳ الی ۵ درجه سانتی گراد باشد. بنابراین در گستره آب¬و¬هوایی کشورمان هر دو فصل پاییز و بهار می تواند برای کشت چغندر قند مناسب باشد. تنها کافی است دمای مناسب را در منطقه جغرافیایی خود برای کشت این محصول مهم کشاورزی در نظر بگیرید.
چرا که اگر آب و هوا در کشت بهاره منطقه بسیار سرد باشد، جوانه زنی چغندر قند دیرتر انجام شده و مقدار قند موجود در چغندر کاهش پیدا می کند. از سوی دیگر افزایش دما و گرمای بیش از حد در بهار نیز می تواند به رشد چغندرقند آسیب وارد نماید. در مناطق سردسیر نیز کشت پاییزه می تواند موجب یخ زدگی بذر گیاه شده و بارش های مداوم و سیل آسا نیز آسیب های جبران ناپذیری را به خاک وارد نماید.
همانطور که متوجه شده اید زمانبندی دقیق کاشت چغندرقند با توجه به عواملی چون: آب و هوا، دمای خاک، میزان بارش های فصلی و... برای کشاورزان بسیار مهم و حیاتی می باشد. تا جایی که چند روز تاخیر در کاشت چغندرقند می تواند تمام دست رنج آنها را از بین ببرد.
بنابراین در جهت حمایت از کشاورزان زحمتکش کشورمان بالاخص کشاورزان خونگرم خوزستانی به بررسی کشت پاییزه و بهاره چغندرقند در ایران می پردازیم تا با داشتن اطلاعات کافی در این زمینه بتوانند بهترین انتخاب را برای پرورش چغندرقند با کیفیت و ارتقاء فعالیت صنعت قند و شکر کشور داشته باشند.
بهترین زمان کشت چغندر قند در ایران کدام فصل است؟
همان طور که می دانید ایران عزیزمان به کشور چهار فصل شهرت دارد و از لحاظ جغرافیایی هر نوع شرایط آب و هوایی را می توان در آن تجربه کرد.
با توجه به این موضوع و با وجود شرایط آب و هوایی متنوع هر استان نمی توان یک فصل کاشت و یا زمان و تاریخ ثابتی را برای کشت چغندر قند در همه مناطق پیشنهاد داد.
بنابراین بهتر است برای یافتن مناسبترین زمان و بهترین فصل کشت چغندر قند در ایران، استان هایی که در آنها کشت چغندرقند انجام می شود را به تفکیک و با توجه به شرایط آب و هوایی حاکم بر آنها، بررسی نماییم.
•استان هایی با آب و هوای کوهستانی مانند خراسان شمالی و آذربایجان غربی:
فصل مناسب کشت چغندر قند در این استان های ایران کشت بهاره می باشد. کشت در این استان ها از ۱۵ اسفند لغایت ۱۵ فروردین ماه آغاز می شود و بذرهای چغندر با آب بارندگی های اواخر اسفند و فروردین سبز شده و نیاز به آبیاری ندارند.
کشت بهاره در استان های شمال شرقی و شمال غربی علاوه بر اینکه موجب صرفه جویی در مصرف آب می گردد، از سفت شدن خاک و سبز شدن علف های هرز در اثر آبیاری نیز جلوگیری می کند.
•استان هایی با آب و هوای مرطوب و بارانی مانند گلستان:
در این استان به دلیل بارش های موسمی بهترین کشت، کشت بهاره است، اما به دلیل خشکسالی های اخیر و با هدف تامین آب مورد نیاز کشت از طریق بارندگی های فصلی، امروزه چغندر قند بیشتر در پاییز کشت می شود.
•استان هایی با هوای معتدل مانند خراسان رضوی وخراسان جنوبی:
در این استان ها امکان کشت پاییزه برای کشاورزان فراهم تر است و برداشت محصول چغندرقند از اواخر آبان ماه شروع شده و تا دی ماه ادامه می یابد.
•استان هایی با آب و هوای گرم و خشک مانند کرمان و خوزستان:
استان های جنوبی، از جمله خوزستان را می توان یکی از قطب های اصلی تولید شکر از چغندرقند دانست. لذا کشت پربار و باکیفیت محصول چغندرقند در راستای تامین مواد اولیه کارخانه های تولید شکر در این استان از اهمیت بسزایی برخوردار است. از سال 1342و با انجام مطالعات گسترده روی انواع کشت چغندرقند در جنوب کشور به ویژه در منطقه خوزستان، نتایج ذیل حاصل شد که نشان می دهد کشت چغندرقند در پاییز، از نظر اقتصادی، گیاه پزشکی، زراعی و ... مناسب¬ترین روش کشت برای حصول چغندرقند می باشد. چرا که :
•زراعت پاییزه چغندرقند در استان های خشک کشور در مقایسه با کشت بهاره میزان آب کمتری مصرف نموده و می تواند گزینه مناسب تری برای بهره مند شدن از بارش های پاییزه _ زمستانه و مقابله با بحران کمبود آب باشد.
•در این استان ها، چغندرقند در کشت پاییزه نسبت به کشت بهاره رشد بیشتری دارد.
•از آن جایی که بازه های زمانی کشت پاییزه نسبت به بازه زمانی کشت های بهاره طولانی تر می باشد، در نتیجه رشد برگ های چغندر قند (تاج پوششی) از نظر پهنا بیشتر بوده و با جذب حداکثری نور خورشید باعث افزایش ثمردهی گیاه می شود.
•با وجود سرما در کشت پاییزه، جمعیت آفات و بیماری ها به شدت کاهش می یابد، درنتیجه سموم کمتری برای کشت چغندرقند مصرف می شود. همچنین کاهش مصرف علف کش ها جهت از بین بردن علف های هرز که در فصل سرما رشد آنها کمتر می شود، از مزایای کشت در این فصل می باشد.
از سوی دیگر کشت بهاره چغندر قند در استان های جنوبی ایران با مشکلات و موانع جدی همچون :
•خشک شدن سطح خاک
•سوختن جوانه ها
•افزایش مصرف آب به ویژه در مراحل اولیه رشد گیاه
•افزایش خسارات ناشی از آفات و علف های هرز رو به رو است.
با در نظر گرفتن تمامی عوامل فوق، به نظر می رسد نه تنها کشت پاییزه برای برداشت چغندرقند در استان های جنوبی بالاخص خطه خوزستان به صرفه تر است، بلکه محصول به دست آمده از کیفیت بالاتری نیز برخوردار می باشد.
با مقایسه ی آمار کشت پاییزه چغندر قند در استان خوزستان با کشت بهاره آن نیز، نتیجه مشابهی بدست می آوریم.
طبق گزارش هاي سرپرست معاونت بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان، میزان مصرف آب در سال زراعی۱۳۹۹-۱۴۰۰چغندر قند بهاره ۱۵ تا ۲۰ هزار مترمکعب و چغندر قند پاییزه ۶ تا ۷ هزار مترمکعب برآورد شده است. همچنین میزان برداشت چغندر قند بهاره ۴۷ تن در هکتار و چغندر پاییزه ۷۴ تن در هکتار محاسبه شد، که بر این اساس بهترین تاریخ کشت چغندر قند پاییزه در استان خوزستان از ۵ مهر تا ۱۰ آبان در نظر گرفته می شود.
شرکت کشت و صنعت قند خاورمیانه حامی کشت چغندر قند در خوزستان:
امروزه بیش از ۱۶ هزار و ۵۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی استان خوزستان به کشت چغندرقند اختصاص یافته است که بخش وسیعی از این تولیدات تحت نظارت شرکت کشت و صنعت قند خاورمیانه و با حمایت این مجموعه انجام می شود.
تیم مدیریت کشاورزی شرکت کشت و صنعت خاورمیانه با بهره برداری از دانش روز و جدیدترین الگوهای طرح شده در دنیا به صورت مستمر فرآیند کشت را تحت نظارت خود دارند و با استفاده از تجهیزات و ماشین آلات مکانیزه، کشاورزان را برای دستیابی به بالاترین راندمان در بیش از ۷۰۰۰ هکتار زمین زراعی منطقه کشت پشتیبانی میکنند.
از این رو به منظور به حداکثر رساندن میزان تولید چغندر قند و در پی آن افزایش عیار چغندر و شکر به دست آمده از آن و با توجه به تحقیقات انجام شده در مورد دو شیوه¬ی کشت بهاره و پاییزه چغندر قند، شرکت کشت و صنعت قند خاورمیانه ضمن حمایت از کشت بهاره و پاییزه در سایر استان های ایران، به منظور مصرف بهینه آب در استان گرمسیر خوزستان و حفظ محیط زیست از کشت پاییزه این استان استقبال بیشتری می نماید.